Zionistische bomenplanter of landbezetter: honderdtwintig jaar JNF

Dit jaar bestaat het Joods Nationaal Fonds honderdtwintig jaar. De missie bleef al die tijd dezelfde: zorgen dat zoveel mogelijk land in handen van de joodse bevolking komt. Het fonds staat bij velen bekend als liefdadigheidsclub en natuurbeschermer. Maar ondertussen draagt het bij aan de bezetting en de geleidelijke verdrijving van Palestijnen uit hun thuisland.

Door: Jan Tourkov – 05/10/2021

Het blauwe collectebusje van het Joods Nationaal Fonds is een begrip. Het stond op de schoorsteenmantel, of ergens anders in het zicht, maar vooral stond het symbool voor de goede zaak: de bloei van Israël. Het JNF was erbij vanaf het begin. Door land te ontginnen, bomen te planten, putten te slaan en dammen aan te leggen maakt de organisatie het land stukje bij beetje bewoonbaar. Wie wilde daar niet aan bijdragen? Het was, en is, een succes: het JNF zamelde miljarden bijeen, en bezit meer dan tien procent van het land in Israël. Het fonds is een symbool van het zionisme, en een belangrijke speler in de geschiedenis van Israël.

 

Lege woestijn

Maar het JNF heeft een keerzijde die ver teruggaat. Trots vertelt de organisatie dat de vroege zionisten in toenmalig Palestina vooral lege woestijn aantroffen. In de woorden van de Nederlandse tak: ‘Toen het JNF in 1901 werd opgericht, was Israël nog een grotendeels onbewoonbaar, dor en onherbergzaam land. Het was verwaarloosd, werd door vijandelijkheden geteisterd en in de moerassen vierden malaria en andere ziekten hoogtij.’ Wat hier achterwege wordt gelaten, wist men toentertijd maar al te goed: er woonde al een volk in Palestina, dat niet van plan was te vertrekken.

Zo beschreef de grondlegger van het zionisme de strategie: land opkopen, met geld van buitenaf, om het voor de joodse bevolking veilig te stellen. En zo de Palestijnse bevolking langzaam te verdrijven.

‘We proberen de arme bevolking aan te moedigen om weg te gaan,’ schreef Theodor Herzl in 1895 in zijn dagboek. ‘Maar het proces van onteigening en verwijdering moet discreet gebeuren. Laat de landeigenaren maar denken dat ze ons te pakken hebben  door hun land boven de prijs te verkopen. Maar we verkopen ze niets meer terug.’ Zo beschreef de grondlegger van het zionisme de strategie: land opkopen, met geld van buitenaf, om het voor de joodse bevolking veilig te stellen. En zo de Palestijnse bevolking langzaam te verdrijven.

Het JNF ging met diezelfde gedachte te werk en groeide al voor de stichting van Israël gestaag. Na 1948 kreeg het JNF grote stukken land van de nieuwe staat die waren achtergelaten door gevluchte Palestijnen. Als private organisatie met een expliciet joods karakter – nog altijd mogen alleen joden pachten of huren bij het JNF – was het fonds een veilig onderkomen voor die grond.

 

Bomen op ruïnes

Tegenwoordig kennen veel mensen het JNF als een vriendelijke organisatie die zich vooral met zaken als natuurbeheer en watermanagement bezighoudt. De naam van het fonds prijkt bij talloze parken, bossen en natuurgebieden in Israël. Zochrot, een van de groepen die SIVMO steunt, weerspreekt dit beeld. ‘#exposejnf’, schrijft de organisatie op Facebook: ontmasker het JNF. ‘Meer dan twee derde van de bossen en parken van het JNF verbergen de ruïnes van Palestijnse dorpen die door Israël zijn vernietigd.’ Zochrot organiseert regelmatig tours om te laten zien wat het JNF deed en doet en zijn rol in de Nakba aan te kaarten.

Zochrot besteedt veel aandacht aan het JNF, want het fonds doet meer dan alleen parken beheren – al dan niet met Palestijnse ruïnes erin. De organisatie houdt zich ook bezig met de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever. Lange tijd bleef dat enigszins verborgen: officieel was het fonds alleen ‘binnen de groene lijn’ actief. De activiteiten van het JNF in bezet gebied verliepen via gelieerde organisaties. Sinds dit jaar is dat anders: eerst zorgt de Israëlische overheid ervoor dat land direct rond Palestijnse bevolkingscentra wordt aangemerkt als ‘prioriteitsgebied’, zogenaamd om te zorgen dat die gebieden snellerworden ontwikkeld. Vervolgens koopt het fonds die stukken land van de staat en stelt ze exclusief ter beschikking van joodse kolonisten.

Door middel van een zusterorganisatie, Himanoeta, werkt het JNF ook samen met fanatieke kolonisten om grond over te nemen. In juli liet Haaretz-journaliste Hagar Sjezaf zien dat het JNF had geholpen om honderden hectaren grond te ‘kopen’. In werkelijkheid ging het om Palestijns land waar de oorspronkelijke eigenaars – door toedoen van Israël – niet meer konden komen. Van een eerlijke transactie was geen sprake.

Het lijkt een kwestie van tijd tot het JNF aanspraak maakt op huizen en akkers waar al generaties lang Palestijnen wonen, op basis van onduidelijke en incomplete papieren uit de jaren dertig

Incomplete papieren

En de plannen gaan verder: in augustus stemde het bestuur van het JNF in met een plan om 17 duizend stukken land van wisselende grootte te onderzoeken, omdat die eigendom van het fonds zouden zijn. Van sommige eigendommen zijn de papieren in orde, van andere absoluut niet. Sommige verkoopaktes gaan terug tot voor 1948. Honderden van de stukken grond liggen op de Westelijke Jordaanoever, vaak in gebieden waar veel Palestijnen wonen. Het lijkt een kwestie van tijd tot het JNF aanspraak maakt op huizen en akkers waar al generaties lang Palestijnen wonen, op basis van onduidelijke en incomplete papieren uit de jaren dertig.

Zo blijkt het JNF niet het goede doel dat je vanaf menig schoorsteenmantel toelachte. Toen niet, en nu niet. De ngo Peace Now publiceerde in 2020 een uitgebreid rapport over het JNF. Conclusie: het heeft zijn nederzettingenbeleid in de afgelopen paar jaar sterk uitgebreid. Er gaan tientallen miljoenen sjekels vanuit het fonds naar de uitbreiding van nederzettingen en naar het verdrijven van Palestijnse families. Een deel van de organisatie verzette zich tot voor kort nog tegen deze ontwikkeling, maar dat verzet lijkt nu gebroken.

Het JNF heeft zijn aandacht definitief verlegd naar de Westelijke Jordaanoever. Net als in de hele Israëlische samenleving heeft de groene lijn, de internationaal erkende grens van Israël, zijn betekenis verloren. Het fonds blijft zijn missie met overgave uitvoeren: zo veel mogelijk land moet in handen komen van de joodse bevolking. Hoog tijd om het JNF te zien voor wat het is.