Gied ten Berge promoveert op reizen naar ‘het Land’
De socioloog en oud SIVMO-voorzitter Gied ten Berge ging op latere leeftijd theologie studeren. Ook ging hij steeds meer publiceren over verschillen en geschillen binnen christendom, jodendom en islam ten aanzien van wat hij meestal consequent aanduidt als ‘het Land’. Dus niet het Heilige Land, niet Israël en niet Palestina, maar wel het Land met een hoofdletter, waar wij meestal veel omslachtiger spreken over Israël en de bezette gebieden.
Op 12 juni is Gied ten Berge gepromoveerd tot doctor in de theologie op een proefschrift over ‘Pelgrimeren met een missie. Het Palestijnse “Kom en zie”-initiatief in cultuurwetenschappelijk en historisch-theologisch perspectief’. Dat ging allemaal niet zo simpel in deze coronatijd. Geen plechtige bijeenkomst in de aula van de universiteit van Tilburg, geen ‘morsige stoet kerstmannen’ (zoals Karel van het Reve het cortège hoogleraren ooit noemde), wel vragen en een geregelde discussie via het nu zo populaire zooming. Het voordeel daarvan is dat de life-stream van de promotie nog altijd valt te bekijken op onderstaande video.
Reizen en trekken met een heilig doel heeft natuurlijk een lange geschiedenis in de drie monotheïstische godsdiensten, te beginnen bij aartsvader Abraham, die als eerste opdracht kreeg naar het Land van Gied ten Berge te reizen en daar het joodse volk te stichten. Mozes op zijn beurt reisde met zijn volk uit Egypte naar datzelfde veelbelovende en nog teveel beloofde Land. Vandaaruit bereisden de christelijke apostelen het Middellandse Zeegebied om zieltjes te winnen voor hun nieuwe godsdienst en daarna vonden vanuit Europa de Kruistochten plaats, weer in tegengestelde richting. Natuurlijk gaan de moslims nog altijd – als er geen corona heerst – op hadj naar Mekka. En allemaal gaan ze maar al te graag op pelgrimstocht naar Jeruzalem, de stad die heilig is voor joden, christenen en mohammedanen. In Jeruzalem zijn ze daar blij mee en klagen ze niet over een teveel aan reizigers, zoals die verwende Venetianen en Amsterdammers doen.
Gied ten Berge kiest in zijn proefschrift voor een bepaald soort pelgrimstochten, georganiseerd door Palestijnse christenen die willen laten zien hoe moeilijk ze het hebben in de huidige politieke omstandigheden van bezetting, boycot en discriminatie. Hij zegt dat hij zelf geen partij wil kiezen, en ook God doet dat volgens hem niet: ‘God is geen activist’. Reizen zuiver en alleen om een beter mens te worden, wijst hij ook af. Toch denkt hij dat deze reizen misschien indirect zouden kunnen bijdragen aan de wereldvrede omdat ze voor een verruimde blik kunnen zorgen. In een interview met Trouw vertelt hij bijvoorbeeld over een pelgrim, een jezuïet uit Libanon, die vele Israëlische invasies had meegemaakt en wiens ogen werden geopend door een ontmoeting op zo’n pelgrimsreis met Jehoeda Sjaoel, de oprichter van Breaking the Silence, de beweging van Israëlische (ex-)militairen in gewetensnood. Plotseling zag de reiziger dat niet alle Israëli’s zijn vijanden waren. Ten Berge ziet deze reizigers als ‘grens-gangers’ die hun eigen omgeving durven te verlaten om andere mensen te ontmoeten, ‘waardoor je de dingen plotseling heel anders kunt gaan zien.’
Door de coronacrisis is het boek van Gied ten Berge nog niet overal beschikbaar, maar het kan besteld worden via deze link.
Gied ten Berge was acht jaar lang – van 2010 tot 2018 – voorzitter van SIVMO. Hij had toen al een hele carrière achter de rug in de Nederlandse vredesbeweging. Na zijn pensionering ging hij op pelgrimage naar Santiago de Compostella (samen met zijn vrouw, op de fiets!), en nam hij deel aan een groepsreis georganiseerd door Palestijnse christenen. Hij organiseerde ook zelf reizen naar Israël en Palestina en ging theologie studeren. In 2011 studeerde hij cum laude af in de comparatieve interreligieuze theologie, de vergelijkende godsdienstkunde.