Niemand gelooft nog in een (echte) twee-statenoplossing

Palestijnen én Israëli’s zien annexatie als realiteit

Nieuw opinieonderzoek, in opdracht van Israëls voornaamste mensenrechtenorganisatie B’Tselem, legt een bom onder de tweestaten-oplossing. Palestijnen en Israëli’s zijn opvallend eensgezind: Israël zet in op annexatie van Palestijnse gebied. Volgens Palestijnen is de situatie te omschrijven als apartheid. Joodse Israëli’s willen die ongemakkelijke waarheid nog niet onder ogen zien, aldus B’Tselem.

Door: Rick Meulensteen – 30/04/2021
Itamar Ben-Gvir. Foto: Activestills

‘Rabbijn Kahane had gelijk’. Itamar Ben Gvir, een ultrarechts, net verkozen Knesset-lid, wond er de afgelopen jaren geen doekjes om. Kahane is een beruchte naam in Israël en onder Palestijnen. De extremistische rabbijn was de grondlegger van de Kach-beweging. Deze beweging promootte vanaf de jaren 70 het idee dat de Arabische bevolking uit Israël verdreven zou moeten worden. Dit extremistische gedachtegoed was reden voor Israël om de beweging in de jaren 80 te verbieden. Rabbijn Kahane werd in 1990 doodgeschoten, maar zijn gedachtegoed leeft voort. Zo beïnvloedde hij Baroech Goldstein, de joodse kolonist die in 1994 29 Palestijnen doodschoot in de Ibrahimi-moskee / Grot van Machpelah in Hebron. Het zal niet als een verrassing komen dat Goldsteins foto aan de muur hangt in Ben Gvirs woonkamer.

De verkiezing van Ben Gvir in de Knesset is exemplarisch voor de verrechtsing die Israël heeft ondergaan. Uit opinieonderzoek blijkt dat ruim 60% van de Israëlische bevolking zich als rechts omschrijft. Slechts een kleine 12% ziet zichzelf als links. De impact van deze cijfers op de bezetting spreekt voor zichzelf. Een onafhankelijke Palestijnse staat naast Israël lijkt verder weg dan ooit. De facto is er al lange tijd sprake van één staat in Israël/Palestina, waarin het Palestijnse deel van de bevolking basale rechten moet ontberen. De tweestaten-oplossing lijkt een holle frase geworden.

Die conclusie kan ook getrokken worden uit recent opinieonderzoek van Israëls grootste mensenrechtenorganisatie B’Tselem, uitgevoerd door opinieonderzoekers Dahlia Scheindlin (uit Israël) en Khalil Shikaki (uit Palestina). In dat onderzoek werden zowel Israëli’s als Palestijnen bevraagd over de politieke situatie en een politieke oplossing van het conflict. De uitkomsten zijn veelzeggend.

Totale annexatie

Slechts 12% van de ondervraagde Palestijnen en 14% van de Israëli’s denkt dat Israël voorstander is van een tweestaten-oplossing. Een meerderheid van Palestijnen (85%) én Israëli’s (75%) is van mening dat Israël inzet op of wel totale annexatie van de Palestijnse gebieden, dan wel het continueren van een militaire aanwezigheid. De resultaten komen niet als een verrassing. De uitbreiding van joodse nederzettingen in Palestijns gebied en een vredesproces dat alleen in naam nog bestaat, maken van een onafhankelijke Palestijnse staat een utopie.

Desondanks geeft een meerderheid van (joodse) Israëli’s (68%) aan geen voorstander te zijn van het vaak geopperde alternatief voor een twee-
statenoplossing, namelijk een één-staatoplossing (18% is wél voorstander). Steun voor één staat is groter onder Palestijnse Israëli’s (38%), wat op zichzelf geen verrassing mag heten. In het huidige Israël, waar Palestijnse Israëli’s een minderheid vormen van zo’n 20%, worden velen van hen als tweederangsburgers behandeld. Een (democratische) één-staatoplossing, waarbij de demografische verhouding tussen joden en Palestijnen meer 50/50 is, kan van hen meer volwaardige burgers maken. Daar staat overigens ook een grote groep Palestijnse Israëli’s tegenover die weinig vertrouwen heeft in het omzetten van een theoretisch ideaal – één staat met gelijke rechten voor iedereen – naar een praktische realiteit. De opinieonderzoekers merken verder op dat steun voor één-staatoplossing gestaag stijgt onder Palestijnse Israëli’s, van 27% in 2018 naar 38% nu. Bij gebrek aan politiek perspectief voor een twee-statenoplossing, lijkt een groeiend aantal Palestijnse Israëli’s zijn heil te zien in wat, de facto, al realiteit is: één staat, onder één gezag, tussen de Middellandse Zee en de Jordaan-rivier.

Zowel Palestijnen áls Israëli’s geloven niet dat de Israëlische
regering daadwerkelijk bereid is de weg vrij te maken voor een onafhankelijke,
Palestijnse staat.

Apartheid

Iets waar Israëli’s en Palestijnen flink over van mening verschillen, is de vraag in hoeverre de term ‘apartheid’ toepasbaar is op de situatie in de Palestijnse gebieden. Driekwart van de Palestijnen geeft aan het daar (zeer) mee eens te zijn. Een even groot percentage joodse Israëli’s geeft juist aan het (zeer) oneens te zijn met die typering. Dat deze vraag aan zowel Israëli’s als Palestijnen wordt voorgelegd, volgt mede op een rapport van B’Tselem in januari 2021, waarin de mensenrechtenorganisatie uiteenzette dat de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden omschreven kan worden als ‘apartheid’. Dat rapport leidde tot ophef in Israël. De minister van Onderwijs verklaarde B’Tselem te willen weren van scholen. Ook in Nederland lag B’Tselem onder vuur, na Kamervragen over het rapport door de PvdA.

Wat het opinieonderzoek vooral laat zien, is dat de twee-statenoplossing alleen nog maar in naam bestaat. Zowel Palestijnen áls Israëli’s geloven niet dat de Israëlische regering daadwerkelijk bereid is de weg vrij te maken voor een onafhankelijke, Palestijnse staat. Een gedeeltelijke of algehele annexatie wordt als realistischer beschouwd. Zulke stappen leggen echter een bom onder het realiseren van een Palestijnse staat. Als er dus één les getrokken kan worden uit het opinieonderzoek, is het deze: het is tijd om af te stappen van grote visies over één of twee staten. Daarvoor in de plaats zal er ingezet moeten worden op het realiseren van gelijke rechten voor Palestijnen en Israëli’s – een koers die jaren geleden al is ingezet door B’Tselem en een groot deel van Israëls mensenrechtenbeweging. Heilloze discussies over een geografische oplossing van het conflict verdoezelen de huidige apartheidssituatie in bezet gebied. Daar is geen Palestijn noch Israëli, nu en in de toekomst, mee geholpen.