Wat Benjamin Netanjahoe de wereld gedurende de afgelopen anderhalf jaar heeft laten zien, was niets minder dan een politieke masterclass. Was er een handboek Politiek manoeuvreren voor dummies, dan zou het beginnen en eindigen met een anekdote uit Netanjahoes niet aflatende gevecht om in het zadel te blijven. Aan opties geen gebrek: sinds zijn vorige regering in december 2018 viel, werd de Likoed-leider van zowel linker- als rechterzijde veelvuldig aangevallen. ‘Bibi’ antwoordde steeds op typische wijze: door nog harder van zich af te bijten. Drie keer ging Israël naar de stembus, steeds was er geen duidelijke winnaar. Ondertussen zag Netanjahoe de aanklachten tegen hem wegens corruptie steeds serieuzere vormen aannemen. Zijn tegenstanders riepen om het hardst dat het tijdperk-Netanjahoe ten einde was, in de vurige hoop dat het daarmee waarheid zou worden.

En kijk nu eens: de vijfde regering-Netanjahoe is aangetreden. Samen met zijn voornaamste politieke tegenstander van de afgelopen anderhalf jaar, ex-generaal Benny Gantz, leidt Netanjahoe nu een ‘regering van nationale eenheid’. De bedoeling is dat het premierschap rouleert. Gantz, nu Minister van Defensie, moet het stokje over anderhalf jaar van Netanjahoe overnemen. Het laatste jaar van de termijn, mocht de coalitie het zo ver brengen, wordt opnieuw verdeeld tussen de twee premiers.

Niet alleen deze onwaarschijnlijke machtsdeling roept vragen op. Het nieuwe kabinet is kolossaal, met twee premiers en niet minder dan vierendertig ministers; dat is dertien ministers (en een premier) méér dan in het vorige kabinet. Die ministers komen uit de volle breedte van het politieke spectrum, van Arbeid-leider Amir Peretz tot Rafi Peretz, die zijn religieus zionistische partij Joods Huis vaarwel zei om ‘Minister van Jeruzalem-zaken, Erfgoed en Nationale Projecten’ te worden. Dat klinkt al tamelijk onduidelijk, maar er is ook een nieuwe ministerpost voor ‘Versterking en Ontwikkeling van Gemeenschappen’ in het leven geroepen, naast de pas enkele jaren bestaande Minister van Sociale Gelijkheid. De belangrijke dossiers Hoger Onderwijs en ‘Watermanagement’ zijn vreemd genoeg bij één en dezelfde nieuwe minister ondergebracht. Haaretz-correspondent Chemi Sjalev schreef dat dit alles hem nog het meest aan Monty Python’s Ministry of Silly Walks deed denken.

Maar het is niet ‘silly’ in de ogen van Netanjahoe. Het is verdeel en heers, tot in de puntjes uitgevoerd. De jonge, onervaren politici van Benny Gantz’ partij Blauw Wit hebben ruim baan gekregen. Netanjahoe weet dat hij van hen weinig tegenspraak hoeft te verwachten. Ook van Minister van Buitenlandse Zaken Gabi Asjkenazi, een ex-generaal zonder duidelijke politieke kleur, heeft hij weinig te duchten. Door belangrijke mensen van links (Arbeid) en rechts (Rafi Peretz) te betrekken in de coalitie is de oppositie in de Knesset ernstig verzwakt. Netanjahoes eigen Likoed is juist slecht bedeeld. De belangrijkste namen binnen Likoed zijn veelal overgeslagen. Andere Likoed-ministers zitten op onopvallende posten, weg van de publieke opinie. Netanjahoe heeft geen vrienden nodig, hij wil het onbetwiste middelpunt van de Israëlische politiek zijn en blijven. Dat Gantz officieel naast hem aan het hoofd van de coalitie staat is in Netanjahoes ogen slechts een ongelukkige, maar onvermijdelijke formaliteit.

Uitgeschakeld

Een van de mensen die vorig jaar nog riep dat Netanjahoes tijd voorbij was, is de rechtse opportunist Naftali Bennett. Hij was er mede voor verantwoordelijk dat de vorige regering uit elkaar viel in het najaar van 2018. Hij trok de stekker eruit nadat Netanjahoe weigerde om hem op zijn droompositie, Minister van Defensie, te benoemen toen die plek tussentijds vrijkwam. Samen met zijn vertrouweling Ajelet Sjaked richtte Bennett Nieuw Rechts op, een partij die hoopte zowel religieus-nationalisten als seculiere Likoed-stemmers aan te spreken. Het moest de rechtsere, wat vlottere variant van Likoed worden, maar Netanjahoe zag het gevaar. In de drie opeenvolgende verkiezingscampagnes schoof hij zelf steeds verder op naar rechts. Hij maaide het gras voor de voeten van Nieuw Rechts weg, van Bennetts nieuwe Likoed kwam niets terecht.

In oktober 2019 bood Netanjahoe Naftali Bennett alsnog de post van Defensieminister aan in het demissionaire kabinet. Bennett stemde in. Hij hoopte zo ondanks een slechte verkiezingsuitslag toch aan een plekje in een nieuw kabinet-Netanjahoe te komen. Sinds Netanjahoe pronkt met plannen voor annexatie van grote delen van de Westelijke Jordaanoever en heel Jeruzalem, is de rol voor de uiterst rechtse partijen echter grotendeels uitgespeeld. Waarom nog rechtser stemmen dan Likoed als Netanjahoe zelf belooft die annexatie binnenkort te gaan uitvoeren? Het roemruchte vredesplan van Donald Trump heeft Netanjahoe daarvoor een vrijbrief gegeven. Bennetts poging tot verzoening met Netanjahoe is inmiddels vergeefs gebleken: in de nieuwe coalitie is Bennett overgeslagen. Netanjahoe heeft hem en de religieus-nationalistische partijen niet meer nodig.

Of Netanjahoe écht van plan is voort te maken met de annexatie is moeilijk te zeggen. De gevolgen van zo’n stap zijn ook voor hem moeilijk te overzien. Het zou kunnen leiden tot een Palestijnse geweldsuitbarsting waar Israël niet op zit te wachten. De relatie met buurlanden Jordanië en Egypte zou zwaar onder druk komen te staan. En wat als Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november verliest? Zijn tegenstander Joe Biden heeft al laten weten tegen annexatie te zijn. Anderzijds is een grootschalige annexatie van de nederzettingen wél het soort politieke nalatenschap waar Netanjahoe naar zal verlangen. Hij zou ermee de geschiedenisboeken in gaan, ten goede of ten slechte.

Corruptieproces

Benjamin Netanjahoes politieke overwinning ten spijt, één zwaard hangt hem nog altijd boven het hoofd. Het corruptieproces tegen Netanjahoe begint, als het niet opnieuw wordt uitgesteld, op zondag 24 mei, precies een week na het begin van zijn vijfde termijn als premier. Netanjahoe wordt aangeklaagd voor fraude, omkoping en vertrouwensbreuk in drie afzonderlijke zaken. In twee daarvan zou de premier gunstig zijn geportretteerd in bepaalde media, in ruil voor aanzienlijke financiële voordelen. In de ander zouden Benjamin en zijn vrouw Sara Netanjahoe voor tonnen aan dure champagne, sieraden en sigaren hebben ontvangen van bevriende miljardairs in het buitenland.

Het proces wordt door Netanjahoe consequent afgedaan als een ongefundeerde heksenjacht, maar hij is wel degelijk bang. Afgelopen januari probeerde hij een wet te laten aannemen die hem als premier immuun zou maken voor strafrechtelijke vervolging. Toen duidelijk werd dat die wet niet zou worden aangenomen, trok hij het voorstel snel in. Daarvoor heeft hij lange tijd geprobeerd de openbaar aanklager te overtuigen om niet over te gaan tot strafrechtelijke vervolging, maar om het bij een juridisch onderzoek te laten. Benny Gantz zei tijdens zijn verkiezingscampagne herhaaldelijk niet met Netanjahoe te willen regeren vanwege de corruptiezaak. Hij had zelfs wetgeving klaarstaan om het Netanjahoe onmogelijk te maken om nog te regeren zolang hij vervolgd werd.

Maar inmiddels is Gantz gezwicht. Corruptieproces of niet, Netanjahoe deelt nog altijd de lakens uit in de Israëlische politiek. Het premierschap, al is het maar een half premierschap, lijkt Gantz wel wat. Mocht Netanjahoe veroordeeld worden, dan blijft Gantz over. Maar de kans dat dat gebeurt is heel klein. Zelfs als er snel een uitspraak komt kan Netanjahoe nog uitgebreid in hoger beroep gaan.

Er is ook nog een andere optie. Volgend jaar loopt de termijn van de huidige president Reuven Rivlin af. Er wordt al enige tijd gefluisterd dat Netanjahoe zijn zinnen op die functie heeft gezet. Als president zou Netanjahoe op de achtergrond zijn invloed kunnen uitoefenen terwijl Benny Gantz aanblijft als premier. En anders dan de premier geniet de president van Israël wél immuniteit tegen vervolging.