Om te beginnen, kan je vertellen hoe jij bij B’Tselem bent terechtgekomen?

Ik groeide op in Jeruzalem en de Eerste Intifada vond plaats tijdens mijn middelbareschooltijd. Dat heeft me erg beïnvloed. Ik werd gedwongen mijn eigen positie en mijn denken te bevragen. In diezelfde tijd werd B’Tselem opgericht. Ik herinner me goed dat het voor mij zo vanzelfsprekend was dat een Israëlische organisatie kritiek levert op de regering als die haar verantwoordelijkheden niet nakomt. In een staat die zichzelf democratisch noemt hebben we niet alleen het recht, maar ook de plicht om de regering te bekritiseren. Dat is voor mij nu nog even vanzelfsprekend, al wordt die opvatting niet gedeeld door de meerderheid in Israël. In 2004 begon ik voor B’Tselem te werken, maar gevoelsmatig was ik al sinds de oprichting betrokken. Ik had alleen nooit verwacht dat ik er zo lang zou blijven. Ik dacht destijds dat de bezetting snel voorbij zou zijn, maar sindsdien is er veel veranderd.

Kan je die verandering beschrijven?

In 2004, aan het eind van de verschrikkelijke Tweede Intifada, dachten veel Israëli’s en Palestijnen dat het de laatste geweldsuitbarsting zou zijn en dat de situatie zou kunnen worden opgelost. Op dit moment lijkt verandering onmogelijk. Het ontbreekt aan politieke wil en bovendien is de bezetting door Israël zo ingeworteld dat de situatie in de afgelopen twintig jaar alleen maar is genormaliseerd. Het aantal kolonisten is vermeerderd, Palestijnen zijn verder verdreven uit de Westelijke Jordaanoever, Palestijnse huizen en bezittingen in Oost-Jeruzalem zijn ingepikt. Het gaat wat mij betreft nu niet over welke oplossing er komt, een of twee staten, maar of Israël überhaupt bereid is de controle over de Palestijnen op te geven. Het lijkt er niet op.

Sinds 2021 spreekt B’Tselem van een regime van apartheid. Vanwaar die term en hoe wordt daarop gereageerd binnen Israël?

B’Tselem begon het woord ‘apartheid’ te gebruiken om te beschrijven wat de werkelijke situatie is tussen de Jordaan en de Middellandse Zee, het gehele gebied van Israël en de Palestijnse gebieden. Volgens ons is er sprake van één regime dat op basis van Joodse superioriteit de hele regio bestuurt. Het is absurd om te spreken van twee regimes als er maar één machthebber is, zelfs al oefent die zijn macht op verschillende manieren uit. Dit wordt door meer en meer Israëli’s erkend, met name sinds de recente aanstelling van Bezalel Smotrich als minister van Financiën, een extreemrechtse kolonist die Palestijnen volledig wil verdrijven. Toch steken veel mensen hun kop in het zand. Ik begrijp ook dat het verschrikkelijk is te erkennen dat je land misdaden begaat. En als Israëli kan je de apartheid natuurlijk ook moeilijk begrijpen. Zoals met elke vorm van discriminatie wordt die vaak niet onopgemerkt door de geprivilegieerde groep. Het levert de merkwaardige situatie op dat de progressieve mensenrechtengemeenschap en de extreemrechtse kolonisten het eens zijn over een realiteit die door de grote meerderheid wordt ontkend, namelijk dat er één regime is tussen de Jordaan en de zee. Natuurlijk zijn we het er niet over eens of dat regime democratisch moet zijn.

Welke rol speelt de huidige regering in het in stand houden van de apartheid?

Cruciaal is om te onthouden dat alles wat er nu gebeurt in de Palestijnse gebieden en de Israëlische burgermaatschappij – al het geweld, alle vernietigingen, alle maatregelen tegen mensenrechtenorganisaties, ga zo maar door – het resultaat is van lange termijnbeleid dat door alle voorgaande Israëlische regeringen is uitgevoerd. Zelfs de linkse regering van Rabin bouwde enkele nederzettingen. De gevaarlijke bijdrage van de huidige regering is dat alles nu openlijk gebeurt. Voorheen werden Palestijnse dorpen bijvoorbeeld vernietigd omdat ze zogezegd illegaal zouden zijn, maar Smotrich verklaart nu dat dat nodig is vanwege hun strategische ligging. Wat eerst impliciet was, wordt nu uitgesproken. De regering spreekt openlijk over een Joodse natiestaat waarin Arabieren tweederangsburgers zijn.

We merken bij veel van onze groepen dat de Israëlische politiek mensenrechtenwerk steeds lastiger maakt. Wat merken jullie daarvan?

Al het beleid dat specifiek gericht is tegen Israëlische maatschappelijke organisaties werd al door vorige regeringen ingevoerd of voorbereid. De aanvallen op Palestijnse mensenrechtenorganisaties vonden bijvoorbeeld al plaats onder de vorige regering. Het is wel waar dat de huidige regering vanwege hun enorme meerderheid in het parlement ons wanneer en hoe ze maar willen kunnen tegenwerken. Zelfs in de oppositie is er nu veel steun voor verhindering van mensenrechtenwerk. De coalitie heeft bijvoorbeeld voorgesteld 65% belasting te heffen op financiële steun van buitenlandse regeringen. Dit is een zogezegd objectief criterium maar treft ons direct, terwijl rechtse organisaties die meestal geld ontvangen van individuele donoren of religieuze instellingen buiten schot blijven. Een ander voorbeeld is de wetgeving om het filmen van soldaten tijdens militaire operaties strafbaar te stellen. Dat zou het onmogelijk maken mensenrechtenschendingen op bijvoorbeeld de Westelijke Jordaanoever vast te leggen. Zulke wetten kunnen enkel nog worden tegengehouden door actie van de internationale gemeenschap.

Probeert u die druk voor elkaar te krijgen als internationaal belangenbehartiger?

Ja, en ik niet alleen. De oproep die B’Tselem doet is om de betrokkenheid van de internationale gemeenschap om te zetten in directe actie om de Israëlische bezetting te beëindigen. Zowel door Israël duidelijk te maken wat de consequenties zijn als dit beleid wordt doorgezet, als door Israëlische beleidsmakers individueel verantwoordelijk te stellen. Die twee dingen, aansprakelijkheid en beleid dat verder gaat dan loze statements, hebben we nodig. We hebben hier al vaak publiekelijk voor gepleit, onder meer in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. We denken dat er geen reële mogelijkheid is om de bezetting op een geweldloze manier te beëindigen zonder internationaal handelen. Precies daarom kom ik naar Nederland: om de urgentie te verhogen en uit te leggen hoe uitzichtloos de huidige realiteit is. De situatie van apartheid en bezetting is niet alleen een Israëlisch probleem, het is een internationaal probleem. De internationale gemeenschap wordt vaak neergezet als neutrale toeschouwer, maar op een fundamenteel niveau is de bezetting afhankelijk van internationale steun. En ook de Palestijnse Autoriteit en de gemeenschap in Gaza worden door internationale financiële hulp ondersteund. De internationale gemeenschap is dus hoe dan ook al betrokken bij de bezetting.

Ziet u veranderingen in de houding van de internationale gemeenschap?

Op een diplomatiek niveau ziet het er eerlijk gezegd niet goed uit. Er is weinig vooruitgang en in sommige gevallen zelfs verslechtering. Maar wat hoop geeft, is dat er onder burgers in Europa en Amerika een groeiend begrip is van de Palestijnse situatie. In progressieve gemeenschappen, ook onder Joden, wordt kritischer gekeken naar Israëlisch overheidsbeleid. Er zijn ook steeds meer onafhankelijke Palestijnse stemmen die internationaal worden gehoord, met name via sociale media. Bovendien wordt de Israëlische bezettingspropaganda door progressieve gemeenschappen wereldwijd beter doorzien, hoe valse beschuldigingen van antisemitisme expres met echt antisemitisme worden verward bijvoorbeeld. Meer begrip kan leiden tot meer verzet, dus dat is zeer positief.

Toch is het algemene beeld niet rooskleurig. Hoe zorg je dat je onder deze omstandigheden hoopvol blijft?

Weet je, iedereen denkt altijd dat activisme alleen maar mogelijk is als je hoopvol bent. Maar wat mij drijft tot activisme en het werk dat ik doe voor B’Tselem, is een gevoel van verantwoordelijkheid. Het is onze plicht, zelfs als we uiteindelijk niet slagen. Als Joodse Israëli in deze samenleving heb ik een morele plicht om tegen de bezetting en de ongelijkheid in opstand te komen. Daar stop ik niet mee, zelfs als ik niet zeker ben of we succesvol zullen zijn. Ik geloof dat iedereen in dit land moet ontdekken welke rol je kan spelen in deze strijd. Afhankelijk van wie je bent, van je specifieke positie en karakter, moet je doen wat je kan.

 Tijdens de lunchlezing op 31 mei zullen jullie een virtual reality presentatie geven. Kan je daar wat meer over vertellen?

De virtual reality presentatie is de beste methode die we hebben om mensen het kolonistengeweld op de Westelijke Jordaanoever van dichtbij te laten ervaren. Het is vrij heftig om naar te kijken. Tien minuten lang heb je het gevoel dat je er echt bij bent. Je ziet niet alleen de gewelddadige beelden, maar ervaart ook wat het betekent een Palestijn te zijn zonder bescherming. Degenen die je zouden moeten beschermen zijn namelijk in werkelijkheid betrokken bij het geweld. In de eerste plaats soldaten, soms ook politie. Kolonistengeweld is voor ons een zeer belangrijk voorbeeld van het apartheidsregime. Het is al jaren aan de hand en wordt gefaciliteerd door de staat. Het is systematisch beleidsmatig geweld tegen Palestijnen om hen te intimideren, weg te jagen en hun landbouwgrond in te nemen. Daarom willen we deze virtual reality presentatie graag delen. Ik hoop dat zoveel mogelijk mensen naar de lezing komen.

De lunchlezing vindt plaats op 31 mei op de Sint Jacobsstraat 12 in Utrecht. SIVMO heet u van harte welkom. U kunt reserveren via https://acties.paxvoorvrede.nl/sivmo-lunchlezing-met-btselem/

U kunt B’Tselem steunen door hier te doneren.