
Voor de negentiende keer op rij vindt komende zondag de Joint Memorial Day Ceremony plaats. Vorig jaar keken wereldwijd honderdduizenden mensen online mee met deze unieke ceremonie, waarin het leed van Palestijnen en Israëli’s gezamenlijk wordt herdacht. De bijeenkomst wordt georganiseerd door onze groepen Combatants for Peace en The Parents Circle. In een dubbelinterview met twee werknemers van Combatants for Peace, de Palestijnse Rana Salman en de Israëlische Carly Rosenthal, spreken we over de bijzondere plaats die hun organisatie en de herdenkingsceremonie innemen in beide samenlevingen. “Door samen te komen ontdekken we dat we zoveel gemeen hebben. We zijn het over zoveel dingen eens.”
In 2003 veroorzaken dertig Israëlische gevechtspiloten een nationaal schandaal door te weigeren nog langer dienst te nemen. De elitesoldaten waren belast met het bombarderen van Palestijns grondgebied, waarbij onvermijdelijk burgerslachtoffers zouden vallen. Een groep Palestijnse militairen hoort van de actie en besluit de Israëli’s te benaderen. In het geheim komen ze regelmatig samen, waarbij tijdens de pogingen tot wederzijds begrip de emoties soms hoog oplopen. Uit deze ontmoetingen groeit in 2006 Combatants for Peace.
“In het begin vertrouwden de groepen elkaar niet,” vertelt Rana, sinds vier jaar de Palestijnse codirecteur van de beweging. “De Israëli’s waren bang door de Palestijnen ontvoerd te worden en de Palestijnen vreesden te worden gearresteerd. Het kostte tijd om vertrouwen en begrip op te bouwen, en persoonlijke verhalen te durven delen.” Inmiddels is de organisatie uitgegroeid tot een van de bekendste vredesorganisaties in Israël en Palestina. Zowel in 2017 als 2018 werd Combatants for Peace genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede.
Carly, die onder andere verantwoordelijk is voor international outreach, legt uit: “We doen aan allerlei vormen van geweldloos creatief verzet. We houden demonstraties, we organiseren binationale activiteiten, we doen educatieve programma’s en workshops, en we doen aan activisme, zoals bijvoorbeeld het beschermen van Palestijnse herders op de West Bank tegen kolonistengeweld. En natuurlijk de gezamenlijke herdenkingsceremonies, onze grootste projecten.”
De herdenkingsceremonies zijn het kroonjuweel op het vredeswerk van Combatants for Peace. Op 12 mei aanstaande vindt de Joint Memorial Day Ceremony plaats, drie dagen later volgt de Joint Nakba Remembrance Ceremony. De Joint Memorial is het grootste binationale vredesevenement in Israël en het enige evenement waar Israëli’s en Palestijnen gezamenlijk stilstaan bij hun leed. Vorig jaar verzamelden zich 15.000 mensen in Tel Aviv om de bijeenkomst fysiek bij te wonen. Online keken wereldwijd nog eens 200.000 mensen mee. Ook dit jaar is de herdenking live te volgen.
De Joint Memorial vindt jaarlijks plaats op Jom Hazikaron, wanneer Israël zijn oorlogsslachtoffers herdenkt. Is het jullie bedoeling om de betekenis van deze dag te herdefiniëren?
Carly: “Jom Hazikaron is voor Israëli’s heilig. Daarbij hoort meestal een narratief van zelfopoffering: onze rouw, het verlies van onze kinderen in de strijd, is een offer dat we moeten brengen in de strijd om het voortbestaan van ons land. Ons narratief is compleet anders. Ten eerste is het een gezamenlijke ceremonie. Zowel Israëli’s als Palestijnen delen hun persoonlijke verhalen van rouw en verlies. Ze erkennen elkaars pijn. Ten tweede laten we zien dat er een andere weg mogelijk is. We bieden de hoop dat we niet gedoemd zijn om elkaar te blijven doden.”
Dit jaar staat de herdenking in het teken van kinderen. Vanwaar die keuze?
Carly: “Voluit is het thema: ‘Sharing our Humanity, Honoring our Children, Stop the War’. We hebben gekozen voor de focus op kinderen omdat zij het meest onschuldig zijn. We voelen allemaal dezelfde pijn door het verlies van een kind. En het is hartverscheurend dat er nu kinderen moeten opgroeien zonder ouders en zonder thuis. Deze herdenking is er om hen te eren, om hen te herdenken en voor hen te bouwen aan een betere toekomst.”

Aankondiging van de Joint Memorial Day Ceremony op zondag 12 mei. Beeld: Combatants for Peace.
Heeft de oorlog jullie denken over het conflict en de missie van Combatants of Peace veranderd?
Rana: “Dat denk ik niet, onze missie blijft hetzelfde. Maar het heeft ons wel meer doen nadenken over de situatie hierna. We hebben altijd gestreefd naar een einde van de bezetting, maar wat gebeurt er als de oorlog is afgelopen en de bezetting is beëindigd? Dat is waarom we oproepen tot een politieke oplossing, om te voorkomen dat zoiets nog eens kan gebeuren. We hebben gezien dat ‘managing the conflict’ niet werkt. Er is een duurzame politieke oplossing nodig die garandeert dat beide volkeren in veiligheid, waardigheid en gelijkwaardigheid kunnen leven. Hoe die oplossing eruitziet kunnen we niet zeggen, maar wel op welke principes die gebaseerd moet zijn: onze gedeelde menselijkheid en de meest basale behoeften van mensen om in veiligheid te leven.”
En jullie werk zelf, is dat sinds 7 oktober veel veranderd? Van onze andere organisaties krijgen we mee dat het mensenrechtenwerk sindsdien veel moeilijker is geworden.
Rana: “Na het uitbreken van de oorlog verwachtten we veel verdeeldheid, maar onze ervaring is juist dat er vanuit onze gemeenschappen een groot verlangen is samen te komen en elkaar te ontmoeten. Een voorbeeld is ons programma voor jongeren op de West Bank waarbij ze leren over verschillende methoden van geweldloos verzet en samen op fieldwork gaan. Het was altijd lastig hiervoor jonge mensen te vinden, normaal gesproken meldden zich 20 à 25 jongeren aan. Direct na 7 oktober kon het programma niet doorgaan vanwege alle wegblokkades en checkpoints. Maar toen we in maart eindelijk een nieuwe groep konden beginnen, kregen we 92 aanmeldingen. Dat geeft ons hoop. Het laat zien dat er jonge mensen zijn die kiezen voor een ander pad en er daadwerkelijk voor openstaan de ander te ontmoeten.”
Toch moet de oorlog ook veel dingen hebben gecompliceerd.
Carly: “Ik denk dat de uitdagingen voor ons als organisatie niet zozeer psychologisch of emotioneel zijn, maar eerder fysiek. Bij mij in Tel Aviv waren er elke dag sirenes en kon ik het huis niet uit.”
Rana: “Ik kon niet eens vanuit mijn huis in Beit Jala ons kantoor daar bereiken omdat de wegen waren afgesloten. En we krijgen niet langer vergunningen om binationale groepen elkaar te laten ontmoeten. Ook niet in bepaalde plekken op de West Bank of area C, waar het eerst wel toegestaan was. We zien hetzelfde bij de herdenkingsceremonies. Vorig jaar kwamen er 15.000 mensen, dit jaar zou het om veiligheidsredenen heel ingewikkeld zijn om weer zo’n fysiek evenement te organiseren. Daarom wordt het nu vooral online. Dit zijn de uitdagingen waar we mee te maken hebben. Maar we blijven manieren vinden om samen te komen. Juist nu is noodzakelijk om deze ceremonies te houden.”
Carly: “Ik denk dat het ons lukt om in deze tijden ons werk voort te zetten omdat de beweging zo’n stevige basis heeft. Het zijn allemaal vastberaden mensen die door de oorlog alleen nog maar gemotiveerder zijn geworden.”
De pakweg twintig medewerkers van Combatants for Peace zijn verdeeld over twee kantoren: in Tel Aviv en in Beit Jala op de West Bank. Fysieke samenkomsten vinden meestal plaats in Beit Jala, omdat de Palestijnse medewerkers moeilijk aan Israëlische reisvergunningen kunnen komen. Ondanks de praktische moeilijkheden hanteert de organisatie een strikt binationale organisatiestructuur: elk programma wordt geleid door coördinatoren van beide zijden. Ook voor dit interview stonden ze erop zowel een Palestijnse als een Israëlische medewerker aan het woord te laten.
Hoewel de groep bij aanvang uitsluitend bestond uit oud-militairen, werd de organisatie in de loop der tijd toegankelijker. Iedereen die sympathiseert met het geweldloze activisme van Combatants for Peace is welkom. Rana zelf was hiervoor actief in het ‘alternatieve toerisme’. Ze organiseerde tours op de West Bank waarbij internationale groepen langsgingen bij lokale mensen en mensenrechtenorganisaties. “Ze kregen een ander verhaal te horen. Ze bezochten niet alleen de heilige plaatsen, maar zagen wat er hier nog meer speelde. Ze werden ooggetuigen.”

De Joint Memorial Day Ceremony van 2023. Beeld: American Friends of Combatants for Peace.
In 2020 kwam Rana terecht bij Combatants for Peace. “Dit is de gemeenschap waar ik me thuis voel,” vertelt ze. “Voor mij is Combatants for Peace een model voor de toekomst. In onze programma’s zien we op kleine schaal dat vrede haalbaar is. Door samen te komen ontdekken we dat we eigenlijk zoveel gemeen hebben. We zijn het over zoveel dingen eens. Als het mogelijk is in een kleine groep, die bovendien ontzettend divers is, met mensen van allerlei achtergronden, dan is het ook mogelijk in het groot.”
Carly werkt pas sinds kort bij de organisatie: “Maar ik wist al lang van het bestaan van Combatants for Peace. Wat ik zo uniek vind, als Israëli, is dat het zo vanzelfsprekend lijkt dat we op deze manier kunnen samenleven. Op een manier waarbij we elkaars menselijkheid erkennen en ons samen inzetten voor een betere toekomst. Maar dat is het niet, integendeel, het is in onze beide samenlevingen erg controversieel. Het perspectief van Combatants for Peace is daarom zo bijzonder.” Rana vult aan: “Wij vechten niet tegen mensen, maar tegen een systeem. Het systeem zelf is onderdrukkend. Noch de Israëli’s, noch de Palestijnen leven in veiligheid en dat komt in allebei de gevallen door de bezetting. Dat is de hoofdoorzaak van dit conflict en daartegen komen we gezamenlijk in opstand.”
Ervaren jullie in je eigen omgeving soms moeilijkheden door het werk dat jullie doen?
Rana: “Het is uitdagend. Vanwege al het geweld en alle pijn is het voor veel Palestijnen ondenkbaar om met een Israëli in gesprek te gaan of samen te werken. We worden er voortdurend van beschuldigd de situatie te normaliseren. Omdat we ons publiekelijk uitspreken, ook in de media en op televisie, worden we lastiggevallen op sociale media. Ook bijvoorbeeld door de BDS-beweging [Boycott, Divest, Sanctions], die ons aanvalt vanwege de Joint Memorial. Ik denk dat het me lukt om door te gaan omdat ik steun krijg van mijn familie.”
Carly: “Ik herken me daarin vanaf de Israëlische kant. Ons werk wordt hier zwaar bekritiseerd, met name rond de herdenking, omdat die zo gevoelig ligt. Er zijn altijd demonstranten tijdens de ceremonie en in het verleden hebben vooraanstaande politici al geprobeerd het evenement te verbieden. Ik heb het geluk dat mijn naaste familie en vrienden gelijkgestemd zijn en me kunnen steunen. Maar voor mijn verre familieleden blijft het ingewikkeld. Als ik alleen al zeg dat ik in Beit Jala ben geweest, leidt dat tot grote discussies.”
Rana: “Ik voel wel dat steeds meer mensen begrijpen wat we doen en het belang ervan inzien. Maar dat kost tijd en nog niet iedereen is er klaar voor, helaas.”
Carly: “Inderdaad. Heel langzaam kan ik door mijn eigen acties invloed uitoefenen op de mensen om me heen met heel andere levenservaringen en perspectieven. Op dit moment ligt dat natuurlijk gevoeliger: iedereen is getraumatiseerd, in zowel Israëlische als Palestijnse gemeenschappen. Het is lastig, maar het is belangrijk werk dat moet worden gedaan.”
Laten we afsluiten met de Joint Memorial. Wat kunnen mensen die zondag online willen meekijken precies verwachten?
Carly: “Elk jaar zijn er sprekers van beide kanten, Israëli’s en Palestijnen. Mensen die de moed vinden om te vertellen over hun geliefden die door het conflict zijn omgekomen. Dit jaar zullen veel van de sprekers mensen zijn die sinds 7 oktober iemand zijn verloren. Verder is er muziek, speciaal rond het thema van dit jaar. We hebben ons best gedaan om een gevoel van saamhorigheid te creëren, ook al kunnen we niet met zoveel mensen samenkomen als normaal. Daarom worden er wereldwijd herdenkingen georganiseerd, waar de ceremonie gezamenlijk wordt bekeken.”
De Joint Memorial Day Ceremony vindt plaats op zondag 12 mei aanstaande om 19:30 (Nederlandse tijd). Ook in Nederland kunt u samenkomen om de herdenking live te volgen. Standing Together organiseert een bijeenkomst in Amsterdam, waarvoor u zich hier kunt inschrijven. Wie liever thuisblijft, kan zich aanmelden via deze link. Op 15 mei wordt de verdrijving van de Palestijnen in 1948 herdacht tijdens de Joint Nakba Remembrance Ceremony. Ook dit is live te volgen. Hier vindt u meer informatie.
Om hun werk te kunnen blijven doen heeft Combatants for Peace uw hulp nodig. Doneren kan hier. Ook kunt u tot aan de Joint Memorial Day Ceremony op 12 mei nog direct bijdragen aan de crowdfundingscampagne. Klik daarvoor op deze link.
Blijf op de hoogte.Schrijf u in voor de maandelijkse nieuwsbrief: